Lipiec- ikona kalendarzowa

Powstanie ikon kalendarzowych wydaje sie być naturalną konsekwencją kultu świętych i potrzeby posiadania ich ikon. Oprócz znaczenia religijnego, był też aspekt praktyczny. Kalendarze przedstawiają poszczególne święta obchodzone przez Kościół oraz świętych , czczonych w kolejnych dniach roku . Ten przedstawia kończący się właśnie lipiec...

Pantokrator

Pantokrator (gr. Wszechwładca), ros. Wsiedzierżyciel. Ten jeden z głównych typów ikonograficznych Chrystusa wywodzi się z Bizancjum.

Tu jest więcej:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pantokrator

Na szczególną uwagę zasługuje interpretacja ułożenia palców Chrystusa- mają tworzyć napis IC XC- Jezus Chrystus.

W aureolę (nimb) wpisane są trzy litery greckie oznaczające "Jam jest Który jest".

Na zamieszczonej ikonie dodatkowo po bokach umieszczone zostały wizerunki Anioła Stróża i jednej ze świętych . Nie pamiętam teraz jakiej i nie jestem w stanie przeczytać ze zdjęcia. Ikona powstała i poszła w świat jakieś 5 lat temu....

Deesis

Jak już wcześniej pisałam, Matka Boża Orędowniczka wywodzi się z tego typu ikon. Deesis ( gr. błaganie) , ros. Deisis . Może być rozpisany na kilku deskach, a może stanowić jedna ikonę. Przedstawia Maryję, Chrystusa Pantokratora (czasem Zbawiciela w majestacie) siedzącego na tronie i św. Jana Chrzciciela. Maryja i Jan Chrzciciel orędują za nami przed Chrystusem jako Zbawcą i Sędzią . Typ może być poszerzony o postacie aniołów, apostołów, proroków, tworząc tzw. Wielkie Deesis.
Ikona Deesis była znana już w VI-VII w.

Emmanuel

Emmanuel (hebr. Bóg jest z nami) nawiązuje do wspomnianego w poprzednim poście starotestamentowego proroctwa Izajasza. Ten typ symbolizuje tajemnicę wcielenia przedwiecznego Słowa., które stało się człowiekiem. Postać Emmanuela występuje na prawie wszystkich ikonach Maryjnych.

Znak

Dlatego Pan sam da wam znak:oto Panna pocznie i porodzi syna, i nazwie go imieniem Emmanuel.

Iz 7,14

Znak to nowy , powstały na Rusi typ przedstawienia Maryi . Nawiązuje do Orantki . Gr. Semantron, ros. Znamienije. Czym się różni ? Na wysokości piersi Maryi znajduje się medalion (lub krąg) z Chrystusem- Emmanuelem . Ze względu na przesłanie, jakie niesie-zwana również ikoną Wcielenia.

Tu dodatkowo kilka słów:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ikona_Matki_Bożej_"Znak"

Orantka a Orędowniczka

Ta ikona to typ późniejszy czyli Orędowniczka- wyodrębniony z grupy Deesis (Maryja, Chrystus i św. Jan Chrzciciel, ew. anioły i święci ). Postać Maryi jest nieznacznie zwrócona w bok, z dłońmi lekko wzniesionymi w geście wstawiennictwa.

Orantka ( łac. orans- modląca się) natomiast stoi przodem i ręce ma wzniesione wysoko ku górze, w geście modlitewnym. Za paskiem ma często białą chusteczkę, jak głosi tradycja- zmoczoną łzami wylanymi za świat przed narodzinami Jezusa. Jest to jeden z najstarszych wizerunków Matki Bożej, ukształtowany w VI w., a początki mający w malarstwie katakumbowym. Tutaj przykład:

http://www.kosmaty.pl/kana_galilejska/audio_mp3/20060219_grafiki/A9751.jpg

Oczywiście często myli się Maryję Znaku z Orantką. Ale o tym jutro....

Hodegetria- Ta, która wskazuje drogę

To kolejny wizerunek Maryi, którego autorstwo tradycja przypisuje św. Łukaszowi Ewangeliście. Pierwsza ikona tego typu została przewieziona z Ziemi Świętej do Konstantynopola w V w. i ofiarowana wraz z innymi relikwiami do monastyru ton Hogedon (ten, który pokazuje drogę). I teraz jest zagadka- nazwa monastyru pochodzi od nazwy ikony, czy odwrotnie? Niektórzy twierdzą, że nazwa Hodegetria jest późniejsza i pochodzi z XI w. Jak było naprawdę? Jedno jest pewne- w Bizancjum ikona była otoczona najwyższą czcią. Była uważana za patronkę podróżujących, pielgrzymów oraz za opiekunkę ociemniałych.

Na przedstawieniach tego typu Maryja trzyma Jezusa na lewej ręce. Obie postacie są zwrócone frontalnie do oglądającego. Ważne też jest ułożenie dłoni- Maryja wskazuje na Dzieciątko, które w lewej dłoni trzyma zwój lub Ewangelię, a prawą błogosławi Maryję a przez Nią- wszystkich ludzi.

W Rosji ten typ nazywa się Odigitrija.

Matka Boża Kazańska też należy do typu Hodegetria. Podobnie jak i np. Matka Boża Częstochowska. ;)

Eleusa czyli Miłościwa

Jak wspomniałam, św. Łukasz uważany jest za autora tego typu ikon Maryjnych. Rosyjska nazwa Eleusa to Umilenie. Czym się charakteryzują? Maryja trzymając Jezusa na kolanach, przytula swój policzek do policzka Syna. Jezus obejmuje Matkę rękoma za szyję. Ikony pełne czułości, liryzmu. Typ znany od VIII-IX w. W Bizancjum nazywany Glykofilousa (słodki pocałunek).

Św. Łukasz apostoł i Ewangelista- od niego się zaczęło. Podobno...

Na mojej ikonie ostrzy rysik przed pisaniem Ewangelii. Przedstawia się go również siedzącego przed sztalugą, w trakcie malowania wizerunku Maryi.

Tu kilka słów na temat tej postaci:

http://wyborcza.pl/1,75517,2103910.html

Uważa się , że jest on autorem trzech typów ikon: Eleusa, Hodegetria i prawdopodobnie- Deesis.

Wzmianki o istnieniu ikon już w czasach apostolskich są datowane na IV i V w. Wspominają o tym w swych pismach Euzebiusz z Cezarei i Epifaniusz z Salaminy. Kult ikon portretowych rozpoczyna się własnie w V w.

Ikona ze zdjęcia pojechała do sympatycznego imiennika Ewangelisty , do Włoch. :)

Pokrow znaczy Opieka. I co wspólnego ma z tym św. Roman Melodos

1 października w kalendarzu prawosławnym jest święto Opieki (Welonu) Bogurodzicy. Obchodzone na pamiątkę ocalenia w X w. Konstantynopola przed najazdem Arabów i cudownego objawienia Bogurodzicy osobie, której istnienie niektórzy badacze kwestionują. Chodzi oczywiście o Andrzeja Solosa (Szaleńca Bożego). On to, w czasie całonocnego nabożeństwa w świątyni w Blachernach (część Konstantynopola), wraz ze swym uczniem, Epifaniuszem, ujrzeli Matkę Bożą otoczoną orszakiem aniołów i świętych. Kroczyła ona od carskich wrót ikonostasu ku ambonie i po zakończonej modlitwie w jej intencji- rozpostarła na znak opieki nad wiernymi omoforion.

Tylko Andrzej i jego uczeń widzieli Bogurodzicę, reszta zgromadzonych wyczuwała jej obecność.

Napisana przeze mnie ikona właśnie przedstawia tę scenę. Jest to bardzo popularny temat w ikonografii wschodniej. Wnętrze świątyni. Św. Andrzej jest ubrany w zieloną szatę, częściowo przysłaniającą jego ciało ( wiódł życie szalonego dla Chrystusa- rodzaj skrajnego żebraczego wyrzeczenia). Pochyla się w stronę Epifaniusza, młodego mężczyzny w spodniej szacie niebieskiej i wierzchniej- czerwonej. Pokazuje mu Maryję wraz z orszakiem. Na górze, z lewej strony , w obłokach , otoczony aniołami siedzi Chrystus na tronie.

W centralnej części , na tle carskich wrót, ze zwojem w ręku stoi św. Roman Melodos. Co go łączy z widzeniem św. Andrzeja Solosa? Jest twórcą hymnów maryjnych i doznał również cudownego objawienia Bogurodzicy.

Przedstawia to scena z innej wersji ikony Welonu Matki Bożej. Wg legendy św. Roman został poproszony o zaśpiewanie przed rodziną cesarską i dworem. Ponieważ nie miał daru pięknego śpiewu , zaczął się gorliwie modlić o pomoc do Maryi. W prawym, dolnym rogu ukazany jest moment, gdy w noc Bożego Narodzenia przyszła Maryja do św. Romana ze zwojem pieśni na swą cześć i poleciła mu go zjeść. Jak głosi legenda, rano diakon wstał, bez lęku wszedł na ambonę i pięknie zaśpiewał.

Ponieważ święto Romana Słodkopiewcy jest obchodzone podobnie jak święto Welonu 1 października, w ikonografii często pokazuje się je wspólnie na jednej desce.

I jeszcze jedno- obaj panowie nie mieli prawa się znać- Roman żył w VI w.... W ikonach to jednak nie przeszkadza- tu ważna jest symbolika.

Akatyst i św. Roman Melodos

Jak już w poprzednim poście napisałam, akatyst to hymn liturgiczny, śpiewany w postawie stojącej. Składa się z 24 części- 12 kontakionow, zawierających myśl przewodnią i następujących po nich 12 ikosów- rozwinięć, rozpoczynających się od kolejnych liter alfabetu greckiego.

Pierwowzór wszystkich akatystów , Akatyst ku czci Bogurodzicy, przypisywany jest św. Romanowi Pieśniarzowi (Roman Melodos) i powstał na pamiątkę ocalenia Konstantynopola przed Awarami w 626r.. Zresztą podaje się też i innego autora tego dzieła- Jerzego z Pizydii, który był naocznym świadkiem tego wydarzenia.

Jest wiele ikon akatystowych, często złożonych, misternie rozbudowanych. Mam przygotowana deskę pod taką ikonę, gdy ją wykonam, zamieszczę jej zdjęcie. Wtedy też napiszę więcej na ten temat, dziś tylko dodam, że opisana w poprzednim poście ikona Matki Bożej Ż yciodajne Źródło też należy do przedstawień akatystu. Obrazuje jedno z wielu tytułów, jakimi jest określana Bogurodzica w omawianym śpiewie liturgicznym.

A to i sam św. Roman Melodos:

Tutaj informacje na temat tego świętego:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Roman_Pieśniarz

Z mojej strony tylko uwaga- na zdecydowanej większości , jeśli nie wszystkich przedstawieniach, jakie znam tej postaci- jest bez zarostu. ;) Więcej -jutro , przy okazji jednego z moich ulubionych tematów ikonowych.

Źródło

Gdy Niunia wspomniała o piciu, metodą skojarzeń, w tym miejscu, pomyślałam o ikonie Matki Bożej Życiodajne Źródło. Szukałam w swych zdjęciach, szukałam i póki co namierzyłam tylko to:

Gdy znajdę zdjęcie typowej pracy o tym temacie- wymienię. Oczywiście chodzi o środkową część wielopolowej ikony.

Matka Boża z Dzieciątkiem znajduje się w czaszy fontanny i dlatego też określany ten typ był jako Matka Boża Fontanna. Bardzo popularne przedstawienie w Bizancjum i Grecji od XIII w., na Rusi rozpowszechnione w poł. XVII w. Trochę informacji tutaj http://pl.wikipedia.org/wiki/Ikona_Matki_Bożej_"Życiodajne_Źródło"

W linku zewnętrznym poniżej tekstu w wiki jest ładna ikona . Trzeba tylko kliknąć. :))

Wiki podaje legendę o cesarzu Leonie l, ale jest jeszcze inna, późniejsza:

29 maja 1453 r Turcy zdobywali Konstantynopol. W tym czasie jeden z mnichów smażył ryby. Na wieść o klęsce miał beztrosko rzec-" Raczej uwierzę, że te ryby żywe wrócą do wody" co też się w tym momencie stało. Od tego czasu w klasztorze w Balukli w zbiorniku otaczającym źródło pływa siedem złotych rybek.

W Bizancjum kult świętych źródeł był bardzo popularny i symbolizował oczyszczenie , podobnie jak chrzest. Najsłynniejsze źródło znajdowało się w kościele Blacherneńskim, gdzie cesarze raz do roku dokonywali rytualnych ablucji.

Raduj się bo nam wypuszczasz obficie płynącą Rzekę,

Raduj się, obrazie uzdrawiającej sadzawki,

Raduj się, niszcząca grzechu zmazę haniebną,

Raduj się, któraś kąpielą obmywającą sumienia....

Akatyst św. Romana Melodosa

No i stało się....

Chodziło za mną, chodziło ...Od ponad dwóch lat. Czemu? Przecież tyle jest ciekawych miejsc w sieci. Przede wszystkim - blog Przyjaciół. Dla mnie wyjątkowe miejsce. Tu jednak chciałabym dzielić się swoją pasją, tym , czym żyję, a może niekoniecznie wpasowuje się w konwencję przyjacielskich pogaduch. Ten blog będzie też efektem wielu przeprowadzonych rozmów z osobami, które interesują się ikonami, procesem tworzenia, ich symboliką. Nie będzie tu jednak żadnych wykładów, receptur, mądrzenia się. Przynajmniej mam nadzieję, że nie będzie

To może jeszcze jaki Anioł Stróż by się przydał: